Νομοθεσία: Νέα Οδηγία της Ε.Ε. για τα πνευματικά δικαιώματα στην ψηφιακή εποχή

Μπορεί η νέα οδηγία που εκδόθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση να επηρεάσει την ελευθερία του διαδικτύου, έτσι όπως την ξέρουμε σήμερα;

Η νέα Οδηγία (2019/790) που αφορά στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα τα οποία διέπουν την ψηφιακή ενιαία αγορά, δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε. και έχει ως στόχο να εκσυγχρονίσει το ευρωπαϊκό δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας και να προετοιμάσει την πραγματική ψηφιακή ενιαία αγορά.

Όπως είναι φυσικό, δεν έλειψε η έντονη κριτική για κάποια από τα άρθρα της, όπως αυτό για την εφαρμογή ενός upload filter (που θα «μπλοκάρει» τον ελεύθερο διαμοιρασμό copywrited περιεχομένου), τη στιγμή που τα αρμόδια όργανα δηλώνουν πως οι νέοι κανόνες σκοπεύουν στο να εξασφαλίσουν επαρκή προστασία των δημιουργών και καλλιτεχνών, δίνοντας παράλληλα νέες δυνατότητες πρόσβασης και κοινής χρήσης του περιεχομένου που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.

Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της Οδηγίας, τα κράτη – μέλη έχουν περιθώριο έως την 7η Ιουνίου 2021 για να θέσουν σε ισχύ τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις που προβλέπονται από αυτήν.  Μεταξύ άλλων, οι διατάξεις αυτές περιλαμβάνουν τα εξής:

i. Υπεύθυνες για το περιεχόμενο που αναρτούν οι χρήστες είναι, πλέον, οι διαδικτυακές πλατρφόρμες.

ii. Από την οδηγία εξαιρούνται κατηγορίες διαδικτυακού υλικού, όπως τα memes και τα GIF αρχεία.

iii. Επιτρέπεται ο ελεύθερος διαμοιρασμός συνδέσμων που οδηγούν σε ειδησεογραφικά άρθρα, αρκεί αυτοί να συνοδεύονται από μεμονωμένες λέξεις ή πολύ σύντομα αποσπάσματα.

iv. Μερίδιο των εσόδων των εκδοτών από τη χρήση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας θα πρέπει να αποδίδεται στους δημοσιογράφους.

v. Ελαφρύτερες θα είναι οι χρεώσεις των νεοφυών επιχειρήσεων.

Επιπλέον, η Οδηγία αναλαμβάνει να επιλύσει θέματα που εμπίπτουν σε τρεις βασικές κατηγορίες:

1. «Προσαρμογή στο ψηφιακό και διασυνοριακό περιβάλλον των εξαιρέσεων και περιορισμών στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας»: Εισαγωγή υποχρεωτικών εξαιρέσεων στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, όταν αυτή σχετίζεται με κείμενα και δεδομένα που αφορούν στη διδασκαλία και τη διατήρηση της πολιτισμικής κληρονομιάς

2. «Βελτίωση των πρακτικών αδειοδότησης, ώστε να διασφαλιστεί ευρύτερη πρόσβαση στο περιεχόμενο της πνευματικής δημιουργίας»: Εναρμονισμένοι κανόνες θα διευκολύνουν την εκμετάλλευση έργων που δεν διατίθενται πλέον στο εμπόριο, την έκδοση συλλογικών αδειών που θα έχουν δυνατότητα επέκτασης και την εκκαθάριση δικαιωμάτων οπτικοακουστικών έργων σε πλατφόρμες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία.

3. «Επίτευξη εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας»: Πρόκειται για ένα νέο δικαίωμα των εκδοτών του Τύπου που αφορά στη χρήση των εκδόσεών τους, ενώ οι δημιουργοί έργων τα οποία ενσωματώνονται σε εκδόσεις Τύπου θα δικαιούνται ένα ποσοστό των εσόδων του εκδότη, τα οποία απορρέουν από το προαναφερθέν αυτό δικαίωμα.

Ακόμα, η Οδηγία ξεκαθαρίζει το νομικό πλαίσιο, εντός του οποίου κινούνται και λειτουργούν οι πλατφόρμες διαμοιρασμού διαδικτυακού περιεχομένου οι οποίες βασίζονται στην αναφόρτωση περιεχομένου από τους χρήστες τους. Πλέον, οι πλατφόρμες θα πρέπει να λαμβάνουν άδεια για τα προστατευόμενα έργα με μόνη εξαίρεση, σε περίπτωση που ισχύουν ορισμένες προϋποθέσεις, οι οποίες καθορίζονται, επίσης, στην Οδηγία. Ως εκ τούτου, οι δικαιούχοι έχουν μεγαλύτερα περιθώρια διαπραγμάτευσης για την εκμετάλλευση των έργων τους και την αμοιβή τους από τη χρήση τους από τις πλατφόρμες αυτές.

Ταυτόχρονα με τα παραπάνω, οι έως τώρα προαιρετικές εξαιρέσεις των κρατών – μελών που αφορούν στην αναπαραγωγή περιεχομένου που έχει ως σκοπό την παράθεση, κριτική, έλεγχο, γελοιογραφία, παρωδία ή μίμηση μετατρέπονται σε υποχρεωτικές από προαιρετικές που ήταν έως τώρα. Τέλος, κατοχυρώνεται και το δικαίωμα που έχουν δημιουργοί και ερμηνευτές να αμείβονται κατάλληλα και αναλογικά για την παραχώρηση άδειας εκμετάλλευσης και μεταβίβασης των δικαιωμάτων τους σε τρίτους.

Παρά τις προσπάθειες για ξεκαθάρισμα, όμως, με οδηγίες όπως η παραπάνω, το τοπίο των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή εποχή που διανύουμε παραμένει ασταθές και δυσνόητο. Ως εκ τούτου, πολλές φορές είναι απαραίτητη η συμβολή κάποιου επαγγελματία δικηγόρου, κατάλληλα καταρτισμένου και ενημερωμένου για τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα των πνευματικών δικαιωμάτων, ο οποίος θα βοηθήσει κάθε δημιουργό να κατανοήσει τα δικαιώματά του, αλλά και τον τρόπο που μπορεί να τα διεκδικήσει. Αναζητήστε τον κατάλληλο επαγγελματία στην πλατφόρμα του kosmogram.com.